De Amersfoortse Burgerraad komt eraan!

De Amersfoortse Burgerraad komt eraan!

Op 30 januari heeft de Gemeenteraad ingestemd met een burgerberaad voor Amersfoort. Na de zomer wordt het onderwerp bekend gemaakt, en gaat de publiekscampagne van start. Tegen het einde van het jaar wordt de eerste bijeenkomst van de burgerraad verwacht. We kijken ernaar uit!

Een gelote burgerraad is bedoeld als aanvulling op de “normale” lokale bestuur, en gaat zich buigen over een onderwerp dat belangrijk is voor de stad, zoals bijvoorbeeld sociale cohesie of klimaatadaptatie. Volgens het plan bestaat de Burgerraad straks uit vierenvijftig gelote inwoners van Amersfoort. Deze groep inwoners vormt als het goed is een goede afspiegeling van de stad. Ze gaan zich buigen over een concrete vraag, en krijgen de tijd om te leren over het onderwerp van experts en van inwoners. Ze discussiëren met elkaar, komen met voorstellen, en wegen voors en tegens tegen elkaar af. De Gemeenteraad zal de voorstellen uitvoeren, zolang ze aan een aantal spelregels voldoen.

Het idee is dat zo’n Burgerraad leidt tot beslissingen met meer draagvlak onder Amersfoorters. Het maakt deel uit van een reeks aan initiatieven die het College schaart onder de noemen “bestuurlijke vernieuwing”, en waarin participatie-instrumenten uitgeprobeerd worden die “meer zeggenschap, betrokkenheid, vertrouwen en samenspel” creëren voor en met Amersfoorters.

Wat is een gelote burgerraad?
“In burgerberaden buigt een gelote groep inwoners zich  over een complex maatschappelijk probleem. Ze laten zich grondig informeren en gaan met elkaar op zoek naar oplossingen die het algemeen belang het beste dienen.”

https://mijnburgerberaad.nl/wat-is-burgerberaad/

Critici van burgerraden vragen zich af wat deze nieuwe vorm van inspraak gaat toevoegen. Ze wijzen erop dat er al best veel manieren zijn waarop burgers betrokken kunnen zijn in het democratisch proces. Een keer in de vier jaar via het stemhokje natuurlijk, voor de verkiezing van raadsleden en voor referenda. Verder kun je altijd inspreken op raadsvergaderingen, of gemeenteraadslid direct mailen. Elke Amersfoorter kan daarnaast een burgerinitiatief indienen, mits ze 30 medestanders hebben. (Het plan voor de Amersfoortse burgerraad is ook zo gestart – het burgerinitiatief ‘De gelote Burgerraad’ is de initiator ervan). Dus waarom nog een extra laag van inspraak? Die ook bij onvoldoende resultaat nog het risico inhoudt  mensen teleur te stellen, met (nog) meer wantrouwen als gevolg.  Opgedane ervaringen uit binnen- en buitenland laten echter zien dat burgerberaden in staat zijn lastige kwesties wél op te lossen.

Ervaringen uit het buitenland

In het boek “Nu Is Het Aan Ons” geeft schrijver Eva Rovers een goede achtergrond van het belang en de historie van burgerberaden. Ze betoogt dat vooral voor complexe, interdisciplinaire vraagstukken zoals bijvoorbeeld het inrichten van de leefomgeving deze vorm van meebesturen belangrijk is.

Rovers geeft in haar boek veel internationale voorbeelden, zoals uit Ierland en Frankrijk.  In Ierland slaagde een burgerberaad daar kwesties als abortus en het homohuwelijk uit decennialange impasses te trekken. In Frankrijk organiseerde president Macron een belangwekkend burgerberaad over de klimaatcrisis. Blijkbaar zijn geïnformeerde burgers heel goed in staat om zich ingewikkelde materie eigen te maken, en in dienst van collectieve belangen met gedragen besluiten te komen.

Ook David Van Reijbrouck geeft in zijn al wat oudere boekje “Tegen Verkiezingen” al veel voorbeelden. Ook uit Nederland: in 2006 werd een grootschalig burgerberaad gehouden over een nieuwe kieswet. Helaas verwees een volgend kabinet de interessante uitkomsten naar de prullenbak. Waaruit blijkt dat duidelijke afspraken over de uitvoering van de voorstellen essentieel zijn. In welke gevallen mogen de voorstellen verworpen worden? Wordt er nog referendum uitgeschreven? Helaas zal het aankomende Nationaal Burgerberaad Klimaat hier in Nederland slechts adviezen aan het kabinet mogen geven. Het kabinet is wel verplicht de adviezen serieus te overwegen.

Van Reijbrouck geeft in zijn boek aan dat er juist op stadsniveau veel succesvolle initiatieven zijn – zo ontwierp New York samen met zijn inwoners een nieuwe bestemming voor Ground Zero, en in de Chinese stad Wenling mochten inwoners meebepalen wat de prioriteiten zouden worden voor grote infrastructurele vernieuwingen.

Als je het doet, doe het dan goed

Een burgerberaad kan dus veel goeds brengen. Maar het is tijdrovend, intensief en niet makkelijk. Dus áls je het doet, moet je het wel goed doen. Uit de internationale ervaring die er inmiddels met burgerberaden is opgedaan, trok de OESO volgens Rover tien belangrijke lessen waar een effectief Burgerberaad aan moet voldoen. Daarin vind je logische zaken zoals: stel een goed afgebakende vraag. Te groot, en een burgerberaad kan er onvoldoende kennis voor verwerken. Te klein, en het burgerberaad is een te tijdrovende activiteit. Een voorbeeld van een goede vraag: Hoe kan Amersfoort zich op een rechtvaardige manier voorbereiden op de effecten van klimaatverandering?
Een andere relevante aanwijzing is zoals gezegd dat er een duidelijk mandaat is voor de uitvoering van de voorstellen. Onder welke voorwaarden worden de voorstellen daadwerkelijk uitgevoerd? Worden ze nog aan de rest van de gemeente voorgelegd in een referendum? Een uiteindelijke acceptatie van de uitkomst en de beoogde groei van het vertrouwen in de politiek hangt samen met transparantie in het proces, en het daadwerkelijke resultaat van de voorstellen. In het ontwerp van de Amersfoortse Burgerraad staat dat de voorstellen uitgevoerd worden als er “geen zwaarwegende argumenten om het niet te doen” en er aan een aantal spelregels wordt voldaan. Wat deze precies zijn moet nog vastgesteld worden.
Ook praktische tips, zoals het instellen van goede, onafhankelijke gespreksleiders die ervoor zorgen dat alle stemmen in het beraad goed gehoord worden, en er respectvol overlegd wordt, blijken van belang voor het resultaat. Het lijkt erop dat in het ontwerp van het Amersfoortse Burgerberaad goed rekening is gehouden met deze lessen.

Ervaring in Amersfoort

Amersfoort heeft zelf ook al ervaring met burgerparticipatie. In 2014 en 2016 vonden er bijvoorbeeld de eerste G1000 dialogen plaats. Op één dag gingen 1000 Amersfoorters met elkaar in gesprek over de stad: 700 burgers, 100 jongeren, 100 werkgevers, 50 politici en 50 ambtenaren. Ze gingen op zoek naar wat gezamenlijk belangrijk was voor de stad. Deze G1000-vorm is ook herhaald op wijkniveau, zoals in Zielhorst en in Kruiskamp, met concrete resultaten zoals een wijkmuziekavond en wijktuinen. In 2023 ontwikkelde een Inwonerraad voorstellen voor de energiestransitie. En in mei van dit jaar is er een G1000-initiatief van start gegaan in het Soesterkwartier, over de voorzieningen en de leefbaarheid van de wijk.

In het nieuwe voorstel voor de Burgerraad worden nu meerdere jaren uitgetrokken om te experimenteren met een meer structurele Burgerraad voor de hele stad. Tegen 2028 zou het een ingebed, vertrouwd en effectief onderdeel moeten zijn van gemeentelijke besluitvorming. 

 Meedoen? 

Enthousiast? Voor de deelname aan de nieuwe Burgerraad wordt geloot tussen alle inwoners van Amersfoort. Dus je moet een beetje geluk hebben om er zelf deel van uit te kunnen maken. Maar er zijn meer manieren om mee te doen, bijvoorbeeld als expert of als gespreksleider.  Hou de campagne in het najaar in de gaten. Wil je alvast graag op de hoogte blijven van iedere stap die de gelote Burgerraad maakt? Geef dan je mailadres door via het mailadres burgerraad@amersfoort.nl.

Links:

Eva Rovers – Nu Is Het Aan Ons 

David van Reybrouck – Tegen Verkiezingen 

Door: Monique van Maare

Lees meer: