Van medische zorg naar samenlevingskracht

Door: Roel Wieringa

Van medische zorg naar samenlevingskracht

Waarom de toekomst van welzijn in de wijk ligt

Het begint vaak met goede bedoelingen. En precies daar wringt het. Want wie durft zich kritisch uit te laten over de warme blik van een zorgverlener, een luisterend oor of een goedbedoeld behandelplan? Toch is dat precies wat nodig is: kritisch kijken naar de manier waarop we maatschappelijke problemen steeds vaker als medische kwesties behandelen. We hebben een samenleving gecreëerd waarin stress, eenzaamheid en onzekerheid onder de noemer ‘zorg’ vallen. Maar zijn het echt medische problemen? Of zijn het signalen dat er iets structureel mis is met hoe we samenleven?

Stress als symptoom van een samenleving uit balans

Neem stress. Het lijkt dé volksziekte van deze tijd. De druk om te presteren op werk, het perfecte gezinsleven te leiden én ontspannen te zijn – het vreet aan mensen. Maar wat doen we? We zoeken een pilletje, een therapietraject of een mindfulness-cursus. Terwijl stress vaak het gevolg is van systemen die te veel vragen en te weinig bieden: flexbanen, schuldenstress, gebroken netwerken. Zolang we stress alleen medisch behandelen, bestrijden we symptomen in plaats van oorzaken. We blussen een brand terwijl het fundament van het huis langzaam afbrokkelt.

De diagnose ‘eenzaamheid’ is niet de oplossing

Eenzaamheid is een ander voorbeeld. Het is inmiddels een diagnose met behandelcodes en zorgprogramma’s. Maar eenzaamheid is niet iets wat je oplost met een coach of een intakeformulier. Als iemand vereenzaamt, wordt het ’terugkomen’ steeds moeilijker. Iemand kan zich niet meer makkelijk verhouden tot anderen, wat soms frictie of onhandigheid oplevert. Het is het gevolg van een samenleving waarin ontmoeting niet meer vanzelfsprekend is. Waar buren elkaar nauwelijks kennen, en de publieke ruimte langzaam is verschraald tot een plek waar je vooral moet dóórlopen.

De zorg raakt overbelast – en dat is geen toeval

De gevolgen zijn bekend. Huisartsen, therapeuten en maatschappelijk werkers zien steeds meer mensen die eigenlijk geen medische zorg nodig hebben, maar een luisterend oor, een netwerk, of gewoon iemand die langskomt. En professionals? Die raken op. Niet omdat ze hun vak niet meer willen uitoefenen, maar omdat ze voelen dat ze dweilen met de kraan open. We behandelen te veel individueel wat eigenlijk collectief is. De oplossing ligt niet in méér zorg, maar in een andere kijk op gezondheid en welzijn.

Tijd voor een sociale revolutie in de zorg

Wat we nodig hebben is een vermaatschappelijking van het zorgsysteem. Dat klinkt abstract, maar het is verrassend concreet. Het betekent dat we investeren in buurthuizen, wijkinitiatieven, sportverenigingen, buurtkamers en ontmoetingsplekken. Dat we gezondheid niet alleen als medische afwezigheid van ziekte zien, maar als iets wat groeit in contact met anderen. Het betekent ook dat we de stem van bewoners centraal zetten. Dat we bouwen aan netwerken waarin mensen naar elkaar omkijken – niet alleen als vrijwilliger of mantelzorger, maar gewoon als mens.

Wat werkt? De kracht van gemeenschap

De echte medicijnen tegen eenzaamheid en stress? Die vind je niet in een potje. Ze heten: samen eten. Een tuin delen. Iets organiseren in de straat. Meedoen aan een buurtinitiatief. Voor iemand zorgen en zelf gezien worden. Bij Impact033 zien we elke dag wat dit oplevert: buurten waar mensen zich verantwoordelijk voelen voor elkaar. Waar gezondheid ontstaat door verbinding. Waar participatie niet een project is, maar een manier van samenleven.

Een oproep aan politiek én samenleving

Nu het kabinet is gevallen, ligt er een kans. Een kans om welzijn niet langer te reduceren tot een kostenpost of medisch dossier, maar te erkennen als iets wat we sámen vormgeven. Dat vraagt om lef van politici die durven investeren in sociale infrastructuur en wijk- of buurtgebonden financiering. Om zorgprofessionals die ruimte krijgen voor echte aandacht. Er lig een kans voor ons allemaal (inwoners, vrijwilligers, buren) om te beseffen dat we deel zijn van de oplossing.