De rivier verleggen begint lokaal

Door: Sandra Barth

Op 3 oktober 2025 vond er een mijlpaal plaats in de geschiedenis van de duurzaamheidsbeweging in Nederland. Acht denkers formuleerden samen een helder verhaal, het Manifest Eerlijke Economie, over de noodzakelijke koerswijziging van onze economie. Dit tiental bestaat uit Babette Porcelijn, Derk Loorbach, Joyeeta Gupta, Kees Klomp, Marleen Stikker, Michel Scholte, Paul Schenderling en Winne van Woerden. Tijdens het event in de Nieuwe Groene Afslag werd dit manifest uitgedeeld aan landelijke politici door Ruurd Priester, zonder hem was deze mijlpaal niet mogelijk geweest.

Het geluid van vooruit – wat aandacht krijgt, groeit

Dit manifest wordt ook gekoppeld aan een campagne van The Green Times, die woensdag live gaat. De afgelopen maanden heeft de vorige campagne van The Green Times al bijna vijf miljoen mensen bereikt. Woensdag start de tweede fase van deze campagne: de oproep om te stemmen op “Vooruit” – een coalitie van politieke partijen die de voorgestelde transitiepunten omarmen.

De rivier verleggen

Hans Stegeman verwoordde het treffend tijdens deze avond in zijn column die hij voorlas: onze instituties zijn als dijken die bescherming bieden, maar de rivier zelf — onze economie — moet van koers veranderen. Alleen dan kunnen we echt werken aan een samenleving die veerkrachtig en toekomstbestendig is.

Stem van de toekomst en stem van de natuur

De stem van de toekomst werd vertegenwoordigd door Enna Groen, die dit op een zeer krachtige en indrukwekkende manier deed. Dat belooft wat voor de toekomst! Aan het einde van het event verraste Merlijn Twaalfhoven, de dagvoorzitter, ons met een audio ingesproken door de natuur, om ons te bepalen bij dat deze er al zo lang is dat de tijd dat wij bestaan maar een fractie daarvan is. En, als wij er niet meer zijn, er nog onvoorstelbaar lang zal zijn. Reden te meer om na te denken hoe we samenleven met de natuur.

Tien nationale transitiepunten — en hoe wij eraan bouwen in de regio Eemvallei

De tien punten uit het Manifest Eerlijke Economie schetsen een koers richting een samenleving waarin economie en ecologie hand in hand gaan. Impact033 ziet deze punten niet alleen als richtinggevende kaders, maar ook als een uitnodiging om de transitie juist lokaal tastbaar te maken.
Hieronder delen we hoe deze nationale richting aansluit bij onze regionale praktijk:

1. Bestaanszekerheid & basisbehoeften

In ons wijkprogramma werken we samen met lokale ondernemers, gemeenten en bewoners aan toegankelijke, betaalbare voedselvoorziening, energie en zorg. Denk aan korte ketens, energiecoöperaties en sociale hubs in de wijk.
We richten ons daarbij op praktische oplossingen dichtbij mensen, zoals het versterken van lokale voedselinitiatieven, het ondersteunen van bewonersinitiatieven voor energiebesparing en het ontwikkelen van plekken waar zorg en gemeenschap samenkomen. Zo bouwen we van onderop aan de zekerheid dat iedereen in de regio toegang heeft tot de basis die nodig is voor een waardig bestaan.

2. Gelijkheid & rechtvaardige verdeling

We bieden iedereen evenveel kansen. We werken aan een inclusieve arbeidsmarkt en versterken de lokale gemeenschap in wijken die het nodig hebben.
Daarbij zoeken we nadrukkelijk de verbinding tussen werkgevers, onderwijs en bewoners om structurele drempels weg te nemen, en mensen te begeleiden naar werk en participatie die past bij hun talenten. Door lokale infrastructuren voor leren, werken en meedoen op te bouwen, creëren we kansen voor iedereen — ook voor groepen die nu nog te vaak buiten beeld blijven.

3. Lokale democratie & zeggenschap

Door de bewoners te laten bepalen wat zij willen voor hun wijk en dit te koppelen aan de toekomstcoalities rond de transitiethema’s energie, voedsel, werk, zorg en water, hebben zij zeggenschap over hun eigen leven.
We werken aan nieuwe vormen van lokale besluitvorming, waarin bewoners niet alleen meepraten maar daadwerkelijk richting geven aan investeringen, plannen en projecten. Zo verbinden we formele besluitvorming en informele gemeenschapskracht, en zorgen we dat de transities landen in de leefwereld van mensen.

4. Financieel systeem in dienst van mensen

We ontwikkelen samen met partners lokale fondsen en investeringsstructuren die bijdragen aan maatschappelijke waarde, niet alleen financieel rendement. We beginnen met een pilot in één wijk hoe we lokale gelden ter beschikking kunnen stellen aan lokale initiatieven en startende impact bedrijven.

5. Technologie in publieke handen

Een toekomstbestendig financieel en digitaal systeem vraagt om structuren die publieke doelen dienen in plaats van commerciële belangen. De droom voor de langere termijn is om in onze regio te werken aan datacommons: digitale infrastructuren die in collectief eigendom zijn en de gemeenschap versterken.
Op dit moment zetten we voorbereidende stappen om die basis te leggen. Zo werken we samen met SDG Nederland en andere partners aan een database van voorlevers — pioniers die laten zien hoe het anders kan — en ontwikkelen we samen met WDHS en VSBfonds een kennisbank met praktische ‘how to’-informatie voor iedereen die lokaal aan de slag wil met transities. Deze bouwstenen vormen de eerste stap richting een toekomst waarin data-infrastructuren ondersteunend zijn aan de samenleving.

6. Herstel van natuurlijke systemen

In onze regio werken we samen met boeren die al stappen zetten richting natuur inclusieve landbouw. We hebben zelf geen directe invloed op waterbeheer of landschapsherstel, maar maken als onderdeel van het Bioregional Learning Center North Sea Delta, Proeftuin voor Transitieversnelling.
Via het proces van worteling (de verbinding tussen de natuur, de lokale gemeenschap en traditionele gebruiken) versterken we de relatie tussen mensen en hun omgeving, en creëren we bewustzijn en betrokkenheid die noodzakelijk zijn voor toekomstig herstel van natuurlijke systemen. Op die manier dragen we bij aan de voorwaarden waaronder natuur, gemeenschap en systeem elkaar kunnen versterken.

7. Echte prijzen & brede welvaart

Het zichtbaar maken van de werkelijke maatschappelijke en ecologische waarde van producten en diensten is essentieel voor een toekomstbestendige economie. In onze regio zetten we de eerste stappen om dit vraagstuk praktisch en lokaal te verkennen.
In plaats van te beginnen met complexe rekenmodellen, richten we ons nu op het versterken van lokale samenwerking tussen bedrijven, producenten en maatschappelijke partners. Door samen te werken aan korte ketens, transparantie in productiewijzen en eerlijke handelsrelaties, leggen we de basis voor een regionale economie waarin maatschappelijke waarde zwaarder weegt dan korte-termijnwinst.
Op termijn willen we samen met kennisinstellingen en lokale pioniers praktische instrumenten ontwikkelen die helpen om bredere maatschappelijke kosten en baten inzichtelijk te maken. Zo bouwen we stap voor stap aan een waardegedreven economie, in lijn met nationale transitiepunten, maar passend bij de realiteit en het tempo van onze regio.

8. Bescherming tegen bedrijfsschade

In onze regio verkennen we hoe we een sterk netwerk van lokale bedrijven kunnen opbouwen dat vanuit gedeelde waarden samenwerkt. Het doel is om de regionale economie weerbaar te maken tegen destructieve praktijken, door samenwerking en onderlinge versterking centraal te stellen.
We starten met het vormen van een kern van pionierende bedrijven die lokaal willen samenwerken op basis van duurzaamheid, transparantie en maatschappelijke verantwoordelijkheid. In een volgende fase onderzoeken we gezamenlijk welke financiële en organisatorische instrumenten — zoals coöperatieve fondsen of alternatieve betaalvormen — het beste passen bij onze context. Op die manier bouwen we zorgvuldig, zonder draagvlak te verliezen, aan een netwerk dat lokaal krachtiger staat en maatschappelijke waarde beschermt.

9. Versterken van de meent

Voor het versterken van gemeenschappelijke voorzieningen is een stevige maatschappelijke basis nodig. In onze regio hebben we in de afgelopen periode de systeemwereld samengebracht rond de grote transitiethema’s, zodat partijen elkaar beter begrijpen en kunnen samenwerken aan de noodzakelijke verandering.
De volgende stap is het mobiliseren van burgerkracht, zodat de systeemwereld daadwerkelijk in dienst komt te staan van de leefwereld. Pas wanneer deze beweging is ingezet, ontstaat de voedingsbodem om te starten met het ontwikkelen van commons-structuren: gedeelde voorzieningen voor energie, data, ruimte en kennis, die in collectief beheer blijven en bijdragen aan een veerkrachtige regio.
Op die manier bouwen we niet top-down, maar vanuit een stevig gedragen fundament aan de meent van de toekomst.

10. Verbinding tussen beweging, politiek en samenleving

Ons werk is gericht op het creëren van bruggen tussen pioniers, beleidsmakers en burgers. Hierbij verbinden we ook bedrijven, wetenschap en maatschappelijke organisaties. De Proeftuin fungeert als verbindingspunt waar verschillende regio’s van elkaar kunnen leren.

Waarom dit belangrijk is

Door deze nationale transitiepunten te koppelen aan lokale initiatieven, maken we de grote beweging tastbaar en handelingsgericht. We tonen dat de rivier verleggen niet alleen een kwestie is van beleid of grote systemen — het gebeurt juist in buurten, dorpen en regio’s waar mensen samen werken aan een nieuw fundament.

De rivier verleggen

Hans Stegeman gebruikte in zijn column de krachtige metafoor van de rivier: jarenlang hebben we dijken gebouwd om ons te beschermen, maar zolang de stroom dezelfde kant op blijft gaan, zullen die dijken ooit bezwijken. Daarom is het tijd om de richting van de rivier zelf te verleggen — de economie zo vorm te geven dat ze niet langer tegen de natuurlijke en sociale grenzen in stroomt, maar ermee meebeweegt. Deze gedachte sluit nauw aan bij het werk van Li An Phoa, die met haar Rivers Movement mensen langs hele rivierlopen verbindt om water weer als levend geheel te zien, én bij Joe Brewer, die bioregionale regeneratie beschouwt als het herstellen van de natuurlijke bedding waarin samenlevingen kunnen floreren.

Levensstromen weer gezond maken

Waar Hans oproept om het systeem van koers te veranderen, laten Li An en Joe zien hoe dat er in de praktijk uitziet: door gemeenschappen te verbinden met hun landschap en elkaar, en zo de levensstromen weer gezond te maken. Het is precies in deze verbinding — tussen beleid en praktijk, systeem en leefwereld, rivier en gemeenschap — dat onze regio een betekenisvolle bijdrage kan leveren aan de noodzakelijke omwenteling.

Aftiteling en erkenning

Dat mijn naam in de aftiteling stond, is niet omdat ik persoonlijk zo’n grote rol heb gespeeld, maar omdat de Proeftuin en Impact033 worden (h)erkend als een serieuze partner in deze beweging. Dat geeft ons een sterke positie om mee te bouwen aan de volgende fase.

Bekijk onze projecten >>

Volg Impact033

Volg ons op Instagram, Facebook of LinkedIn of meld je aan voor de nieuwsbrief als je het nieuws over impact in de regio 033 in je digitale brievenbus wilt ontvangen.

Lees meer: