Voedselketen: van boer tot bord

We willen en moeten duurzamer eten. We doen onze boodschappen bij de supermarkt, de grote ketens, die het weer inkopen van de boer. Dat betekent dat de supermarkt het inkoopbeleid moet aanpassen én de boer zijn bedrijf moet verduurzamen. Dit is niet zomaar gedaan. Er komt veel bij kijken: boeren hebben veel moeten investeren én financieren. Dat maakt dat ze niet zomaar hun bedrijf kunnen omgooien en anders produceren. Deze verandertrajecten duren ook nog eens 10 tot 20 jaar! In dit artikel geven we een impressie van de geschiedenis en de situatie van de agrarische sector.

Er komt veel op de boeren af in deze tijd. Er is vooral behoefte aan duidelijkheid. Als je bedenkt dat van je boodschappen slechts 20% bij de boer terechtkomt die je groente heeft verbouwd, dan snap je ook dat er veel gedaan moet worden voor dat geld. Een groot deel van de boeren is aangesloten bij een producent: denk aan een melkproducent of zetmeelproducent, waardoor ze nog minder invloed hebben op hun inkomsten.  

Boerenprotesten

De boerenprotesten waren niet mals afgelopen tijd. Politiek Den Haag en diverse boerenorganisaties stonden lijnrecht tegenover elkaar. De productie van stikstof door agrarische bedrijven moet worden gereduceerd, het moet maar eens klaar zijn met de megastallen: Partij voor de Dieren en GroenLinks zijn blij want zij pleiten al jaren hiervoor. ‘Oneerlijk’ vindt onder andere de Boeren Burger Beweging, want boeren hebben mede dankzij het overheidsbeleid geïnvesteerd in grote stallen. Hoe zit het ook alweer met dit dossier?

Schaalvergroting

Om dit te begrijpen moeten we terug naar de jaren na de Tweede Wereldoorlog. Toen werd er gezegd: ‘Nooit meer honger’. En daarmee gaf Nederland zichzelf, net als andere landen in Europa, een belangrijke opdracht dat leidde tot allerlei beleid vanuit Den Haag en later de EU. Allereerst was er de schaalvergroting. De landbouw moest efficiënter. Hiertoe werd eerst aan ruilverkaveling gedaan. Kortweg kwam het erop neer dat kleinere kavels moesten verdwijnen en ‘geruild’ werden voor veel grotere kavels waarop dan het liefst grote delen van het land werden gebruikt voor een soort gewas of vee.

Prijsregulering en melkquotum

Vervolgens werden door de overheid minimumprijzen gegarandeerd. Hoeveel melk een melkboer ook produceerde, er was altijd een minimumprijs gegarandeerd. Dit leidde uiteraard tot overproductie. Midden de jaren ’80 was er sprake van een heuse ‘melkplas’ en een ‘boterberg’. Tijd voor de overheid om weer in te grijpen. Daarna kwam er een melkquotum: voor elke liter die de boer meer produceert wordt een soort belasting geheven. Voor de grotere bedrijven betekent dit dat ze terug moeten in het aantal koeien om niet te veel te produceren.

‘Mestquotum’

Inmiddels wordt ook duidelijk dat de intensieve veeteelt een behoorlijke negatieve impact heeft op het milieu. De overheid bedenkt daarom de meststoffenwet: een maximum aan de hoeveelheid mest die mag worden geproduceerd. Dit betekent voor de boer op dat moment niet alleen nog meer administratieve rompslomp, maar ook het moeten reduceren van de veestapel! Daar bovenop werden veel landbouw producten als gevolg van Europese regelgeving goedkoper waardoor de waarde van de veestapel werd verminderd. Dit leidde in de jaren ’90 ook al tot boerenprotesten.

Uitrijverbod

Wegens de zure regen nam de overheid nog een maatregel: het uitrijverbod. De mest mocht niet zomaar weer over het land worden verspreid. Dit betekent een flinke investering voor de intensieve veehouderij. Eind jaren ’90 bleek dat er ondanks de maatregelen van de overheid toch te veel uitstoot van fosfaat was en werd besloten: de veestapel in NL moet kleiner.

Recente gebeurtenissen

Als in 2015 het melkquotum komt te vervallen is dat voor sommige veehouderijen aanleiding om de koeienstallen uit te bereiden om zo meer melk te kunnen produceren. Dit leidt tot meer fosfaat uitstoot en al in 2017 komt de overheid met het fosfaatreductieplan. Dit betekent dat na twee jaar de veestapel alweer kleiner moet. Wanneer in 2019 de rechter bepaalt dat de overheid onvoldoende doet om de natuur te beschermen tegen stikstof trekt de overheid 180 vergunningen van boerenbedrijven. Dit betekent: of stoppen of minder stikstof uitstoten.

Verduurzamen

Er zal dus veel moeten veranderen binnen de agrarische sector. Veel boeren willen dit ook. Alleen: velen hebben zich in de schulden gewerkt mede door het alsmaar veranderende overheidsbeleid. Op dit moment is er nog veel onduidelijkheid over hoe het kabinetsbeleid eruit gaat zien en wat dat betekent voor de diverse boerenbedrijven. In de regio Amersfoort zijn heel wat boerenbedrijven. Een aantal van hen zal komende tijd moeten besluiten of en hoe zij verder gaan.

Amersfoortse voedselketen: van boer tot bord

Amersfoort is natuurlijk een stad, waar een grotere behoefte is aan voedsel dan we kunnen produceren (binnen de stad) en om de stad heen is vooral van oudsher veeteelt. Toch zijn er steeds meer bedrijven en initiatieven in de regio die duurzame en biologische producten op de markt brengen en willen stimuleren. Zo zijn er de Eemstadboerderij en Land in Zicht die stadslandbouw ontwikkelen in Amersfoort. In samenwerking met de Eemweide Boerderij is er ook een educatiecentrum voor duurzame veehouderij. Voor de particulieren en de horeca is er op vrijdag een boerenmarkt op het Eemplein waar duurzame en veelal biologische producten van het regionale platteland aan de man worden gebracht. En dit is nog maar een greep uit de vele duurzame initiatieven in de regio. Kortom, voordat de hele voedselketen van Amersfoort is verduurzaamd is er nog veel te doen. 

Volg Impact033

Volg ons op Instagram, Facebook of LinkedIn of abonneer je op ons Telegram kanaal om op de hoogte te blijven van het laatste nieuws. Meld je aan voor de nieuwsbrief als je het nieuws over impact in de regio 033 in je digitale brievenbus wilt ontvangen.

Lees verder